Romatoid Artrit ve Beslenme: Kanıtlar Ne Diyor, Pratikte Ne Yapmalı?

Nurullah Akkoç
2 gün önce
3 dakikada okunur

Eğer Romatoid Artrit (RA) ile yaşıyorsanız, doktorunuza en sık sorduğunuz sorulardan biri muhtemelen şudur: "Ne yemeliyim?" Yalnız değilsiniz. Hem hastalar hem de hekimler, ilaç tedavisinin yanı sıra diyetin de semptomları hafifletmede ne kadar etkili olabileceğini giderek daha fazla fark ediyor.

Geçtiğimiz günlerde tıp dünyasının önde gelen platformlarından Medscape'te yayınlanan bir makale (1), bu konudaki en güncel bilimsel verileri ve uzman görüşlerini bir araya getirdi. Medscape'te yayınlanan makaledeki eklem ağrılarınızı yönetmenize yardımcı olabilecek romatoid artrit beslenme stratejilerini şöyle özetleyebiliriz.

Büyük Resim: Diyet ve RA Arasındaki Bağlantı Nedir?

Houston'lu romatolog Dr. Nilanjana Bose, kırmızı et, şeker ve işlenmiş gıdaları azaltan hastalarının kendilerini "çok daha iyi, daha sağlıklı ve daha az iltihaplı" hissettiklerini belirtiyor. Bu gözlem, bilimsel bir temele dayanıyor: Bağırsak Mikrobiyomu.

Yediklerimiz, bağırsağımızda yaşayan trilyonlarca bakterinin dengesini doğrudan etkiler. Bilim insanları, "kötü" bakterilerin veya onların yan ürünlerinin, genetik olarak RA'ya yatkın kişilerde bağışıklık sistemini tetikleyerek vücudun kendi eklemlerine saldırmasına neden olabileceğini düşünüyor. Tam tersi, lif ve polifenollerden zengin bitki bazlı bir diyet ise, anti-enflamatuar (iltihap karşıtı) etkileri olan "iyi" bakterileri besler.

Mercek Altındaki Diyetler: Hangisi Gerçekten İşe Yarıyor?

Bilimsel kanıtlar henüz kesin olmasa da, bazı diyet modelleri umut verici sonuçlar gösteriyor.

1. Akdeniz Diyeti: En Güçlü Aday

Amerikan Romatoloji Koleji (ACR), RA hastalarına şartlı olarak Akdeniz diyetini öneriyor. Peki bu diyet neleri içeriyor?

Bol miktarda sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller ve kuruyemişler.
Temel yağ kaynağı olarak zeytinyağı.
Sınırlı miktarda et ve süt ürünleri.
Düzenli olarak balık tüketimi.

Yapılan küçük ölçekli çalışmalar, Akdeniz diyetini takip eden RA hastalarında hastalık aktivitesinde, ağrıda ve sabah tutukluğunda iyileşmeler olduğunu gösteriyor. Dr. Bose'un da belirttiği gibi, bu diyetin "çok kısıtlayıcı olmaması ve sürdürülebilir olması" onu hastalar için harika bir başlangıç noktası yapıyor.

2. Bitki Temelli Diyetler (Vegan ve Vejetaryen): Kanıtlar Ne Durumda?

Bitki temelli diyetlerin RA üzerindeki etkileri konusunda araştırmalar devam ediyor. Eylül 2025'te yayınlanan büyük bir meta-analiz, bu diyetlerin hastalık aktivitesi üzerinde belirgin bir etki göstermediğini bulsa da, ağrıda hafif bir azalma sağladığını ortaya koydu.

Ancak, Amsterdam Üniversitesi'nden Dr. Carlijn Wagenaar'ın yürüttüğü "Eklemler İçin Bitkiler" (Plants for Joints) çalışması gibi daha kapsamlı araştırmalar farklı bir tablo çiziyor. Bu çalışmada, tam gıdaya dayalı bitki temelli bir diyet; egzersiz, stres ve uyku yönetimiyle birleştirildiğinde, hastaların hastalık aktivitesinde, vücut ağırlığında ve yağ kütlesinde önemli iyileşmeler görüldü. Hatta katılımcıların yarısı, 1 yıl sonra ilaçlarını azaltmayı veya tamamen bırakmayı başardı!

Bu da bize gösteriyor ki, bitki temelli beslenme, sağlıklı bir yaşam tarzının parçası olduğunda çok daha güçlü bir etki yaratabilir.

3. Anti-İnflamatuar Diyetler: Sıkı Kurallar, Umut Veren Sonuçlar

Kaliforniya Üniversitesi'nde geliştirilen daha katı, modifiye bir Akdeniz diyeti de dikkat çekiyor. Bu diyet:

Domates, patates, buğday unu, gluten, tuz ve süt ürünlerini yasaklıyor.
Ananas, mango gibi enzimatik meyveleri, yeşil yapraklı sebzeleri, chia tohumunu, keten tohumu yağını ve ev yapımı "yeşil suyu" teşvik ediyor.

Henüz başlangıç aşamasında olan bu çalışma, diyeti uygulayan hastaların %80'inin bunu kolay bulduğunu ve hastalık aktivitesi, ağrı ve yorgunlukta önemli iyileşmeler yaşadığını gösteriyor.

Pratik Adımlar: Nereden Başlamalısınız?

Unutmayın, beslenme ilaçlarınızın yerini tutmaz, ancak tedavinizin etkinliğini artırabilecek güçlü bir yardımcıdır. Uzmanlar, büyük ve ani değişiklikler yerine küçük, sürdürülebilir adımlar atmanızı öneriyor:

Daha Fazla Sebze ve Meyve Yiyin: Her öğününüze renk katın.
Tam Tahılları Tercih Edin: Beyaz ekmek yerine tam buğday, beyaz pirinç yerine bulgur veya kinoa tüketin.
Kırmızı ve İşlenmiş Eti Azaltın: Haftada bir veya iki porsiyonla sınırlayın.
Baklagilleri Sofranıza Ekleyin: Mercimek, nohut, fasulye gibi besinler harika birer lif ve protein kaynağıdır.
Sağlıklı Yağları Seçin: Zeytinyağı, avokado ve bir avuç çiğ kuruyemiş (ceviz, badem) harika seçeneklerdir.
Mükemmel Olmak Zorunda Değilsiniz: Dr. Wagenaar'ın dediği gibi, "Önemli olan, birkaç hafta boyunca diyetinizi tamamen değiştirmeye çalışıp sonra pes etmek yerine, zamanla sürdürebileceğiniz değişiklikler yapmaktır. Gerçek anahtar, küçük ve kalıcı adımlardır."

Sonuç olarak, RA ile mücadelenizde tabağınızdaki yiyecekler sandığınızdan daha büyük bir rol oynayabilir. Akdeniz tarzı veya bitki ağırlıklı bir beslenme düzenini benimsemek, iltihaplanmayı azaltmanıza, ağrılarınızı hafifletmenize ve genel yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir. Her zaman olduğu gibi, diyetinizde büyük değişiklikler yapmadan önce mutlaka doktorunuzla veya bir beslenme uzmanıyla konuşun.

REFERANS