Romatizmal hastalıklarda görülen ağrı, şişlik ve daha bir çok semptomun ortaya çıkmasında altta yatan mekanizma enflamasyondur. Bu nedenle romatoid artrit, ankilozan spondilit gibi hastaların tedavisinde enflamasyonu baskılayan anti-enflamatuar ilaçlar sıklıkla kullanılır. Kortizon bu nedenle kullanılan en güçlü anti-enflamatuar ilaçlardan biridir. Toplumda ağrı kesici olarak bilinen Voltaren, Naprosyn, Majezik ve Etol gibi ilaçlar da kortizona benzer, ama daha zayıf anti-enflamatuar etki gösterirler. Kortizon olmadıklarını vurgulamak için bu grup ilaçlar non-steroid antienflamatuar ilaçlar olarak bilinir.
Bu ilaçlar siklooksijenaz (COX) denen ve enflamasyonda önemli rol oynayan prostaglandinlerin yapımını düzenleyen enzimi engelleyerek anti-enflamatuar etkilerini gösterirler. Prostaglandinler romatizmalı hastalarda bir yandan eklemlerde ağrı, şişlik gibi enflamatuar semptomlara aracılık ederken, diğer yandan mide duvarımızda koruyucu etki gösterirler. Naproxen (Naprosyn) ve ibuprofen (Brufen) gibi seçici olmayan non-steroid antienflamatuar ilaçlar hem eklemlerde enflamasyon alanındaki COX-2 enzimini, hem de mide duvarındaki COX-1 enzimini baskılarlar. Böylece bir yandan eklemlerdeki ağrıyı azaltırken, diğer yandan mide üzerinde ülser ve ülser komplikasyonları riskini artırırlar. Celocoxib (Celebreks) gibi yeni jenerasyon seçici NSAİİ ilaçlar seçici olarak enflamasyon alanında önemli rol oynayan COX-2 enzimini hedef alırlar; mide duvarındaki koruyucu prostaglandinlerin yapımını düzenleyen COX-1 enzimini baskılamazlar. Bu nedenle mide barsak sistemi üzerindeki yan etkileri daha azdır. Gastroentestinal sistem üzerindeki bu avantajlarına karşın kardiyovasküler açıdan artmış bir risk profiline sahip olup olmadıkları konusu uzun yıllardır tartışılmaktadır. Bu tartışmalar COX-2 engelleyicisi ile yapılan çalışmalarda rofecoksib (Vioxx) ve yüksek dozda kullanıldığında celecoxib ile kardiyovasküler riskin gözlemlenmesiyle başlamış ve 2004 yılında Vioxx dünya pazarlarından geri çekilmiştir. Sonraki çalışmaların sonuçları genel olarak tüm non-steroid anti-enflamatuar ilaçlar için artmış bir kardiyovasküler riskin mevcut olduğunu, ancak naproxenin böyle bir risk taşımadığını düşündürmüştür. Pfizer tarafından FDA ile danışılarak tasarlanan büyük bir çalışmada seçici bir COX-2 engelleyicisi olan celocoxib (Celebrex) kardiyovasküler risk açısından naproxen ve ibuprofen gibi seçici olmayan non-steroid antienflamatuar ilaçlarla karşılaştırılmış ve sonuçları 2016 yılının sonunda New England Journal of Medicine dergisinde yayınlanmıştır (1).
Bu sonuçlara göre celocoxib kullanan hastalarda ortaya çıkan kardiyovasküler olayların sıklığı naproxen ve ibuprofen kullanan hastalardakinden daha yüksek değildir (Resim 1). Aynı çalışmada mide-barsak sistemi üzerindeki yan etki sıklığı celocoxib ile hem naproxen ve hem ibuprofene göre daha düşük bulunmuştur (Resim 2). Böbrek üzerindeki yan etkiler de celocoxib ile ibuprofene göre daha az sıklıkta gözlenmiştir (Resim 3).
Çalışmaya, 24 000 den biraz fazla osteoartrit veya romatoid artrit hastası katılmıştır. Hastaların ortalama yaşı 63’tür. Çoğu hastada hipertansiyon veya lipid yüksekliği ve yaklaşık1/3’ünde diyabet vardır; %20’si aktif sigara içicisidir; yarısından fazlası kolesterol düşürücü tedavi, hemen hemen yarısı düşük doz aspirin kullanmaktadır. Ayrıca çalışma boyunca tüm hastalara mide koruyucu tedavi verilmiştir. Hastaların ortalama tedavi süresi 20 ay, ortalama takip süresi 34 aydır. Hastaların kullandığı ortalama günlük celocoxib dozu 209 mg, naproxen dozu 852 mg ve ibuprofen dozu 2045 mg’dır.
Sonuç olarak celocoxib orta dozlarda kullanıldığında, naproxen veya ibuprofene benzer bir kardiyovasküler risk profiline sahip gözükmektedir.
Nissen, S. E., N. D. Yeomans, D. H. Solomon, T. F. Luscher, P. Libby, M. E. Husni, D. Y. Graham, J. S. Borer, L. M. Wisniewski, K. E. Wolski, Q. Wang, V. Menon, F. Ruschitzka, M. Gaffney, B. Beckerman, M. F. Berger, W. Bao, A. M. Lincoff and P. T. Investigators (2016). "Cardiovascular Safety of Celecoxib, Naproxen, or Ibuprofen for Arthritis." N Engl J Med 375(26): 2519-2529.