New York Times’da geçtiğimiz Ağustos ayında çıkan bir makale dünyada giderek yayılan Vitamin D modasının finansal arka planını inceledi [1].
D vitamini yağda eriyen bir vitamindir, kalsiyum ve fosfor emilimi ve dolayısıyla kaslarımızın ve kemiklerimizin güçlenmesi için gereklidir. Vücudumuzun D vitamini üretmesi için güneş ışığına ihtiyacı vardır. D vitaminini alacağımız besin kaynakları sınırlıdır; yağlı balıklar, yumurta sarısı, kırmızı et, karaciğer ve D vitamininden zenginleştirilmiş süt bunlar arasında sayılabilir.
Kuzey ülkelerinde kışın güneş ışınlarına maruziyetin sınırlı olması nedeniyle buralarda yaşayan insanların yeterli D vitamini alıp alamadıkları konusu araştırmacıların ilgisini 2010’lu yıllardan önce çekmeye başlamıştır. Bu konu üzerinde uğraşan uzmanlardan birisi de Boston Üniversite’sindeki tıp, fizyoloji ve biyofizik profesörü Dr. Michael F. Holick’tir. Kendisi uzun yıllardır hemen herkesin D vitamini desteği alması gerektiği fikrinin önde gelen savunucularından biri olagelmiştir. Dr. Holick 2007 yılında “The New England Journal of Medicine” dergisinde yazdığı makalede D vitamini için o zamanlar normal düzey olarak kabul edilen 21 - 29 ng/ml düzeylerinin kanser, otoimmün hastalık, diyabet, şizofreni, depresyon ve akciğer hastalıkları riskini artırdığını iddia etmiştir [2]. 2010'da yazdığı “The Vitamin D Solution” kitabında [3] doktorlara ve hastalara D vitamini için kan testi yaptırmalarını önermiştir.
Dr. Holick, D vitamini endüstrisinin büyümesindeki asıl kilit rolünü “The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism” dergisinde ”Vitamin D Eksikliğinin Değerlendirilmesi, Tedavisi ve Önlenmesi: Endokrin Cemiyetinin Klinik Uygulama Önerileri” başlığıyla 2011 yılında yayınlanan makaledeki [4] öncü rolü ile oynamıştır. Bu makalede sağlıklı kişilerde yeterli D vitamini seviyesi 30 ng/ml olarak tanımlanmış; bu düzeyin altındaki kişilerde D vitamini desteği önerilmiştir [4]. “Endokrin Cemiyeti”nin D vitamini ile ilgili önerileri Dr. Mehmet Öz gibi sağlık gurularından ve Oprah Winfrey gibi ünlülerden destek bulup, “GOOP” gibi meşhur “sağlıklı yaşam” web sitelerinde görünür olunca D vitamini endüstrisi tüm dünyada gittikçe yayılarak büyümüştür. ABD’de yıllık D vitamini desteği preparatlarının satışlarının tutarı geçtiğimiz yıl yaklaşık 1 milyar dolara yaklaşmış; 2016 Medicare programı kapsamında sigortalı 10 milyon Amerikalı’dan D vitamini testi istenmiştir [1].
New York Times’daki makalede , Dr. Holick’in D vitamininin yararları konusundaki kanaatinin D vitamini endüstrisi ile olan finansal ilişkilerinden etkilenmiş olabileceğini ima etmektedir [1]. Halen 72 yaşında olan Dr. Holick ABD’de D vitamini testlerini yapan önde gelen şirketlerden biri olan ”QUEST” firması için 40 yıldır danışmanlık yaptığını saklamamaktadır. Medicare veri kayıtlarına göre kendisine farmösitik alanda faaliyet gösteren firmalar tarafından sadece 2013-2018 arasında163 000 dolar ödeme yapılmıştır [1].
Öte yandan “Endocrine Cemiyeti ”nin D vitamini ile ilgili 2011 önerilerinden kısa bir süre önce “National Academy of Medicine” adına bir grup bağımsız bilim adamı Vitamin D eksikliği hakkında 1132 sayfalık bir rapor yayınlamıştı [5]. Bu raporda Amerikalıların doğal yollardan yeterince D vitamin hormonu aldıkları söylenmiş ve doktorlara sadece osteoporoz gibi yüksek riskli gruptaki hastalar için D vitamini testi istemeleri önerilmişti [5]. Grubun başkanı Penn State'de beslenme profesörü olan Catharine Ross 7 yıl önce yazdıkları raporun hala geçerli olduğunu ve ortada D vitamini ile ilgili yaygın bir problem olmadığını söylemektedir [5]. Benzer görüş başka bağımsız kurum raporlarında veya makalelerde de dile getirilmiştir. Amerika’da sağlıklı kişilerde yapılan sağlık taraması, danışmanlık ve koruyucu tedavilerin yararı konusunda mevcut bilimsel kanıtları değerlendirerek tavsiyelerde bulunan USPSTF (United States Preventive Services Task Force) JAMA dergisinde 2018 yılında yayınlanan makalesinde kadınlarda menapoz sonrası kırık önlenmesi için Kalsiyum ve D vitamini kullanımına karşı çıkan bir öneride bulunmuştur [6]. İlgili araştırmaları sistemik olarak gözden geçiren bu yıl yayınlanan bir başka makalede sağlıklı kişilerde D vitamini düzeyini ölçmenin ve buna göre D vitamini takviyesi yapmanın sağlık açısından bir yararı olmadığı sonucuna varılmıştır [7].
Aslında risk taşımayan kişilerde D vitaminibakılması ”Endokrin Cemiyeti”nin önerilerinde bile tavsiye edilmemektedir [4]. Ancak, bu önerilerde yeterli D vitamini düzeyi olarak tanımlanan 30 ng/ml sınırı doğru kabul edilirse tüm dünyada, güneşli bölgeler dahil, insanların yarısından çoğunda D vitamini eksikliği olduğuna inanmak lazım (Şekil 1) [8]. Bu nedenle D vitamini testlerinin klinik pratikte kullanımı tüm dünyada çok yaygınlaşmıştır. Amerika’da 800.000 hastada yapılan bir taramada her beş hastadan birinde son üç yıl içinde en az bir kez kanda D vitaminine bakıldığı görülmüştür; her üç hastanın birinde halsizlik, yorgunluk gibi müphem şikayetler nedeniyle D vitamini testi en az iki kez yapılmıştır [9]. Ülkemizdeki durumun farklı olmadığını söyleyebiliriz.
Elde hiçbir güvenilir kanıt olmamasına rağmen bugün milyonlarca kişi gereksiz yere kanda D vitamini düzeyine baktırıyor; depresyon, halsizlik, yorgunluk, kalp hastalığı veya kanserden korunmak veya tedavi olmak için D vitamini kullanıyor. Bunun nedenini bir sağlık sigortası şirketinin başkan yardımcısı olan Dr. Lockwood şöyle açıklıyor [1]: “Alışkanlıkları değiştirmek çok zordur” ve “Tıp camiası dünyanın geri kalanından çok da farklı değildir, biz de moda akımlara kapılıyoruz”. Bu yoruma eklemek isterim ki; daha sağlıklı olmak için arayış içinde olan insanlar bilimsel kanıtlardan ziyade, kendilerine umut veren popüler görüşlere daha çok inanma eğiliminde oluyorlar.
REFERANSLAR
1. Szabo, L., Vitamin D, the Sunshine Supplement, Has Shadowy Money Behind It, in The New York Times. 2018. https://www.nytimes.com/2018/08/18/business/vitamin-d-michael-holick.html
2. Holick, M.F., Vitamin D deficiency.N Engl J Med, 2007. 357(3): p. 266-81.
3. Holick, M.F., The vitamin D solution. 2010: Scribe.
4. Holick, M.F., et al., Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an Endocrine Society clinical practice guideline.J Clin Endocrinol Metab, 2011. 96(7): p. 1911-30.
5. Ross, A.C., et al., The 2011 report on dietary reference intakes for calcium and vitamin D from the Institute of Medicine: what clinicians need to know.2011. 96(1): p. 53-58.
6. Force, U.S.P.S.T., et al., Vitamin D, Calcium, or Combined Supplementation for the Primary Prevention of Fractures in Community-Dwelling Adults: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement.JAMA, 2018. 319(15): p. 1592-1599.
7. LeFevre, M.L. and N.M. LeFevre, Vitamin D Screening and Supplementation in Community-Dwelling Adults: Common Questions and Answers.Am Fam Physician, 2018. 97(4): p. 254-260.
8. Gois, P.H.F., et al., Vitamin D and Infectious Diseases: Simple Bystander or Contributing Factor?Nutrients, 2017. 9(7).
9. Kolata, G., Why are so many people popping vitamin D, in -he New Jork Times. 2017. https://www.nytimes.com/2017/04/10/health/vitamin-d-deficiency-supplements.html?module=inline
Comentarios