Kısaca FMF diye bilinen Ailesel Akdeniz Ateşi hastalığı ülkemizde daha sık görülmektedir. Bilgi edinme ihtiyacı olan hastalar son zamanlarda gerek sitedeki forum aracılığı ile, gerekse diğer iletişim kanalları aracılığı ile FMF ve kolşisin konusunda birçok soru sormaktalar. Son zamanlarda sosyal medya ortamlarında konu ile alakası olmayan kişiler tarafından hastaları olumsuz etkileyebilecek yanlış bilgilerin paylaşıldığını görünce bu konuda acilen bir yazı yazmanın gerekli olduğunu düşündüm.
Öncelikle FMF, otoimmün değil otoinflamatuar bir hastalıktır. Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sistemi etkilenir ve tedavide kullanılan ilaçların bir kısmının immünosüpresif etkileri vardır. Bu nedenle otoimmün romatizmal hastalıklar, elde henüz kesin bir veri olmasa da potansiyel olarak COVID-19 (Coronavirus disease 2019) için risk altında olabilir.
Ancak, FMF gibi otoinflamatuar hastalıklarda süreç çeşitli nedenlerle tetiklenen hücrelerden interlökin-1 dediğimiz bir sitokinin aşırı salgılanması ile gelişir. Bu nedenle tedavide kolşisin gibi anti-inflamatuar bir ilaç ve dirençli durumlarda IL-1 etkisini bloke edecek biyolojik ilaçlar kullanılır.
Kolşisin, FMF'te gelişen inflamasyon sürecindeki bazı mekanizmaları bloke ederek hastaların atak geçirmesini önler. Kesinlikle immünosüpresif bir ilaç değildir. Dolayısıyla ne FMF hastalığının kendisi, ne de kolşisin kullanımı COVID-19 için özel bir risk oluşturmaz. Üstelik kolşisin COVID-19 sırasında gelişen ve ölümcül olabilen sitokin fırtınasının baskılanmasında potansiyel olarak etkili olabilir. Bu nedenle bu konuda Kanada'da bir araştırma başlatılmıştır.
FMF hastalığı bilindiği üzere tekrarlayan ateş atakları ile gider. Genellikle ateşe eşlik eden başka klinik semptomlar olsa da bazı hafif ataklarda ateş ön plandadir ve diğer belirtiler yok ya da hafiftir. COVID-19 enfeksiyonun en sık belirtilerinden birisi de ateş olduğu için, FMF hastaları bu konuda dikkatli olmalı; ateşli bir durum yaşadıklarında COVID-19'un diğer belirtileri bakımından kendilerini sorgulamalıdır. COVID-19 belirtileri şunlardır:
Yüksek ateş
Kuru öksürük
Boğaz ağrısı
Nefes darlığı
Yorgunluk
Koku duygusunun kaybı
Bir şüphe durumunda hastalar hekimlerine ulaşmalıdır. Yanlış bir bilgiye dayanarak hastalar kolşisini keserlerse daha çok atak geçirebilirler, ateş durumunda yukarda bahsedilen acaba COVID-19 'muyum endişesini daha sık yaşayabilirler. Üstelik ataklar ileride bir amiloidoz gelişme riskini artırabilir.
Akla gelen bir soru da şu olabilir: Kolşisin COVID-19'a bağlı ateşi baskılayarak hastalığın farkedilmesini önleyebilir mi? Kolşisinin tartışmalı da olsa genel bir ateş düşürücü etkisi olabilir. Bu nedenle, herkeste olabileceği gibi FMF hastalarında da ateş olmadan da COVID-19 olabileceğini vurgulamak gerekir.
Sonuç olarak, FMF hastalığı, veya kolşisin kullanan hastalar COVID-19 için artmış bir riske sahip değildirler. Türkiye Romatoloji Derneği tarafından Behçet hastaları için yayınlanan aşağıda sıralanan genel öneriler dışında bir önlem almaları gerekmez
Genel Öneriler:
En az 2 metrelik fiziksel mesafenizi koruyun ve mümkün olduğunca evde kalın. Ayrıca, 5 veya daha fazla kişiden oluşan toplantıların riskli olabileceğini unutmayın. Aile üyesi olmayan tüm kişilerle olan iletişimi en aza indirin.
Seyahati ve hastanelerle teması sınırlayın. Acil bir ihtiyaç olmadıkça sorunlarınızı telefonla takip edildiğiniz merkeze danışın.
Uygun hijyen koşullarını sağlamak için sık sık alkol bazlı bir el dezenfektanı ile veya eller görünür şekilde kirli ise sabun ve su ile en az 20 saniye boyunca elleri temizleyin. El dezenfektanları en az % 60 alkol içermelidir. Ellerinizle yüz, göz ve burnunuza dokunmaktan kaçının.
Alkol bazlı dezenfektanlar kullanarak yaşam alanlarındaki yüzeyleri düzenli olarak temizleyin15. Asansör düğmeleri, kapı kolları, tırabzanlar, gibi halka açık yerlerde sık dokunulan yüzeylere dokunmaktan ve el sıkışmaktan mümkün olduğunca kaçının. Bir şeye dokunulması gerekiyorsa, el veya parmağı örtmek için kağıt mendil veya giysi kolu kullanın.
Acil durumlarda, özellikle ateş, öksüsük ve nefes darlığı olduğunda aranacak önemli telefon numaralarını ve tıbbi yardımın nasıl alınacağını öğrenin. Virüsle karşılaştığı tespit edilen biriyle yakın temas şüphesi durumunda, şikayetiniz varsa hemen hastaneye başvurun. Şikayetiniz yoksa diğer insanlarla temastan kaçının ve evden çıkmayın. Şikayetiniz varsa Sağlık Bakanlığı Korona Virüs Danışma hattı 184’ü arayınız.
İlaçlarınızı doktorunuzdan habersiz kesmeyin. Tansiyon, kalp ve akciğer hastalıklarının COVID-19 için risk faktörü olduğunu unutmayın.
Maske kullanımı ile ilgili olarak şu anki öneriler, yalnızca enfeksiyon şüphesi olan bir kişiye bakım yaparken veya kendiniz öksürüyorsanız veya hapşırıyorsanız maske kullanmak şeklindedir17 Bununla birlikte, bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanan hastaların, özellikle hastanede veya diğer klinik ortamlarda mümkünse maske kullanmaları mantıklıdır.