Seronegatif Romatoid Artrit: Laboratuvar Testlerinde Çıkmayan İltihaplı Eklem Romatizması Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Romatoid artrit (RA), eklemlerde ağrı, şişlik ve tutukluğa neden olan kronik bir otoimmün hastalıktır. Ancak RA'nın tüm türleri aynı değildir. Teşhis sürecinde yapılan kan testlerinde belirli antikorların bulunup bulunmamasına göre "seropozitif" veya "seronegatif" olarak ikiye ayrılır.

Seronegatif Romatoid Artrit Nedir?

Seronegatif romatoid artrit, standart kan testlerinde romatoid faktör (RF) ve anti-siklik sitrüline peptid (anti-CCP) antikorları bulunmayan bir RA türüdür. Bu antikorlar, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırdığını gösteren belirteçlerdir. Bu belirteçlerin olmaması, SNRA'nın teşhisini daha zor hale getirebilir ve bu nedenle tanı gecikmesi yaşanır. SNRA, tüm RA vakalarının yaklaşık %20-30'unu oluşturur (1)

Seronegatif ve Seropozitif RA Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bu iki RA türü arasındaki temel fark antikorların varlığı olsa da, aralarında başka önemli ayrımlar da bulunmaktadır:

• Genetik ve Bağışıklık Sistemi: İki formun genetik kökenleri farklıdır. SPRA genellikle HLA-DRB1*04/*10 genleriyle ilişkilendirilirken, SNRA'da HLA-B*08/DRB1*03 gibi farklı genetik risk faktörleri öne çıkar (1). Bu farklılık, bağışıklık sisteminin çalışma şeklinde de kendini gösterir: SPRA'da T ve B hücreleri gibi "kazanılmış bağışıklık" mekanizmaları ön plandayken, SNRA'da makrofaj ve monositler gibi "doğuştan gelen bağışıklık" yanıtlarının daha baskın olduğu düşünülmektedir (1) .

• Çevresel Risk Faktörleri: Sigara içmek, özellikle SPRA için kanıtlanmış güçlü bir risk faktörüdür (1). Buna karşılık, SNRA'nın gelişiminde yaşlanma, obezite ve mikrobiyomdaki değişiklikler gibi faktörlerin rol oynadığına dair kanıtlar artmaktadır (2).

• Hastalığın Başlangıç Tablosu: SNRA'nın daha hafif olduğuna dair yaygın kanının aksine, bazı çalışmalar seronegatif hastaların hastalığın başında daha yüksek şiş ve hassas eklem sayısına, yani daha aktif bir hastalığa sahip olabileceğini göstermiştir (3).

• Hastalığın Seyri ve Şiddeti: Genellikle SPRA'nın daha şiddetli eklem hasarına ve erozyona yol açtığı düşünülmektedir. Ancak son çalışmalar, SNRA'lı hastaların başlangıçta daha yüksek hastalık aktivitesine sahip olabileceğini ve zamanla eklem hasarı oranlarının seropozitif vakalarla benzer seviyelere ulaşabildiğini göstermektedir (1, 2).

• Klinik Bulgular: SNRA, bazen SPRA'dan farklı bir eklem tutulumu modeli gösterebilir. Örneğin, SNRA'da büyük eklemlerin tutulumu ve tendon iltihabı (tenosinovit) daha sık görülebilirken, SPRA'da el ve ayaklardaki küçük eklemlerin simetrik tutulumu daha belirgindir (1).

• Tedaviye Yanıt: SNRA ve SPRA, farklı tedavi yaklaşımlarına farklı yanıtlar verebilir. Örneğin, B ve T hücrelerini hedefleyen bazı biyolojik ilaçların SNRA'da daha az etkili olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum, iki alt tipin altında yatan bağışıklık mekanizmalarının farklı olabileceğini düşündürmektedir (1).

Teşhis ve Zorluklar

SNRA'nın en büyük zorluklarından biri teşhis sürecidir. 2010 ACR/EULAR RA sınıflandırma kriterleri, antikor varlığına önemli bir puan verir. Bu nedenle, seronegatif bir hastanın tanı alabilmesi için daha fazla eklem tutulumuna ve daha şiddetli iltihaplanmaya sahip olması gerekir (4). Bu durum, hafif seyreden SNRA hastalarının tanı almasını zorlaştırabilir.

Kan testlerinde spesifik antikorların bulunmaması, doktorların tanıyı doğrulamak için diğer klinik bulgulara ve görüntüleme yöntemlerine daha fazla güvenmelerini gerektirir. Bu durum, teşhiste gecikmelere yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve kalıcı eklem hasarını önlemek için kritik öneme sahip olduğundan, bu gecikmeler "fırsat penceresi"nin kaçırılmasına neden olabilir (1, 2, 5).

Seronegatif RA ve Diğer Eklem Hastalıkları

SNRA'nın belirtileri, spondiloartrit ve psoriatik artrit gibi diğer inflamatuar eklem hastalıklarıyla karışabilir. Bu nedenle, doğru tanıyı koymak ve en uygun tedaviyi belirlemek için dikkatli bir ayırıcı tanı süreci gereklidir. Uzun süreli takiplerde, başlangıçta SNRA tanısı alan bazı hastaların aslında spondiloartrit veya psoriatik artrit gibi başka bir hastalığa sahip olduğu görülebilmektedir. Finlandiya'da yapılan bir ulusal çalışma, 15 yıllık takip süresince SNRA tanısı alan hastaların nerdeyse %10’unun tanısının spondiloartrite çevrildiğini göstermiştir (1, 6).

Tedavi ve Görünüm

SNRA'nın tedavisi, genellikle seropozitif RA ile benzer prensiplere dayanır: hastalığı

Seronegatif romatoid artritte zorlu hastalık yolculuğu

kontrol altına almak, ağrıyı azaltmak ve eklem hasarını önlemek. Bu amaçla metotreksat gibi hastalık modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARD'lar) ve biyolojik ajanlar kullanılır (1).

Her ne kadar bazı tedavilere yanıt farklılık gösterebilse de, erken ve agresif tedavi ile SNRA'lı birçok hastada hastalık aktivitesi kontrol altına alınabilir ve iyi bir yaşam kalitesi sağlanabilir. Unutulmamalıdır ki, her hasta farklıdır ve tedavi planı kişiye özel olarak düzenlenmelidir (2).

Tüm bu kanıtlar, SNRA'nın SPRA'nın "daha hafif bir versiyonu" olmadığını, aksine kendine özgü genetik, immünolojik ve klinik özelliklere sahip, farklı bir hastalık olduğunu göstermektedir. Hatta bazı uzmanlar, RA'yı artık Tip 1 (otoantikor pozitif) ve Tip 2 (otoantikor negatif) olarak ikiye ayırmanın zamanının geldiğini savunmaktadır (7)

SNRA tanısı almış veya bu durumdan şüphelenilen hastalar için mesaj açıktır: Tanıdaki belirsizlikler ve zorluklar gerçektir, ancak bu, durumunuzun daha az ciddi olduğu anlamına gelmez. Doğru teşhis ve size özel olarak tasarlanmış bir tedavi planı için bir romatoloji uzmanıyla yakın iş birliği içinde olmak, uzun vadede yaşam kalitenizi artırmak için atılacak en önemli adımdır.

REFERANSLAR

1. Paroli M, Sirinian MI. When Autoantibodies Are Missing: The Challenge of Seronegative Rheumatoid Arthritis. Antibodies (Basel). 2023;12(4). doi: 10.3390/antib12040069.

2. Javed I, Crowson CS. The apprehension of seronegative rheumatoid arthritis. Nat Rev Rheumatol. 2025. doi: 10.1038/s41584-025-01289-8.

3. Barra L, Pope JE, Orav JE, Boire G, Haraoui B, Hitchon C, et al. Prognosis of seronegative patients in a large prospective cohort of patients with early inflammator

y arthritis. J Rheumatol. 2014;41(12):2361-9. doi: 10.3899/jrheum.140082.

4. Nordberg LB, Lillegraven S, Lie E, Aga AB, Olsen IC, Hammer HB, et al. Patients with seronegative RA have more inflammatory activity compared with patients with seropositive RA in an inception cohort of DMARD-naïve patients classified according to the 2010 ACR/EULAR criteria. Ann Rheum Dis. 2017;76(2):341-5. doi: 10.1136/annrheumdis-2015-208873.

5. Coffey CM, Crowson CS, Myasoedova E, Matteson EL, Davis JM, 3rd. Evidence of Diagnostic and Treatment Delay in Seronegative Rheumatoid Arthritis: Missing the Window of Opportunity. Mayo Clin Proc. 2019;94(11):2241-8. doi: 10.1016/j.mayocp.2019.05.023.

6. Paalanen K, Puolakka K, Nikiphorou E, Hannonen P, Sokka T. Is seronegative rheumatoid arthritis true rheumatoid arthritis? A nationwide cohort study. Rheumatology (Oxford). 2021;60(5):2391-5. doi: 10.1093/rheumatology/keaa623.

7. Matthijssen XME, Niemantsverdriet E, Huizinga TWJ, van der Helm-van Mil AHM. Enhanced treatment strategies and distinct disease outcomes among autoantibody-positive and -negative rheumatoid arthritis patients over 25 years: A longitudinal cohort study in the Netherlands. PLoS Med. 2020;17(9):e1003296. doi: 10.1371/journal.pmed.1003296.